Қытай – әлемдегі ең көне әрі ықпалды өркениеттердің бірі. Мыңдаған жылдар бойы бұл ел ғылымда, философияда, сәулетте, медицинада және өнерде үлкен жетістіктерге жетіп, бүкіл адамзат дамуына орасан зор әсер етті. Бүгінгі таңда Қытай – ежелгі дәстүрлер мен заманауи технологияның үйлесім тапқан мемлекеті. Бұл мақалада біз Қытай туралы мәлімет, тарихы мен мәдениеті жайлы ең қызықты деректермен бөлісеміз.

Қытай жазуы – үзілмеген жазба дәстүрдің символы

Қытайлық иероглифтер – әлемдегі ең көне әрі үздіксіз қолданылып келе жатқан жазу жүйелерінің бірі. Бұл таңбалар б.з.д. 2-мыңжылдықтағы сүйекке жазылған белгілерден бастау алады. Қытай жазуы фонетикаға емес, мағынаға негізделген: әрбір иероглиф белгілі бір ұғымды немесе сөзді білдіреді. Бүгінде Қытайда 80 000-нан астам иероглиф тіркелгенімен, күнделікті өмірде шамамен 3–5 мыңын білу жеткілікті. Жазу өнері қытай мәдениетінде өте маңызды рөл атқарады, ал каллиграфия – дербес көркем өнер түрі саналады. Бұл жазу жүйесі ғасырлар бойы Корея, Жапония және Вьетнам секілді көрші елдерге де ықпал еткен.

Ұлы Қытай қорғаны – мыңдаған шақырымдық шедевр

Ұлы Қытай қорғаны – адамзат тарихындағы ең ірі қорғаныс нысандарының бірі. Ол алғаш рет б.з.д. III ғасырда Цинь Шихуандидің бұйрығымен салынған және кейінгі әулеттер кезінде кеңейтіліп, нығайтылған. Қорғанның жалпы ұзындығы 21 000 шақырымнан асады, ол шөлдер мен таулар арқылы өтеді. Қабырғалардан бөлек, онда күзет мұнаралары, бекініс қақпалары мен сигнал беру жүйелері болған. Бұл құрылыс солтүстіктен келген көшпенді тайпалардың шабуылдарынан қорғау мақсатында салынған. Бүгінде Ұлы Қытай қорғаны – ЮНЕСКО тізіміне енген, Қытайдың ұлттық мақтанышы және әлемдік туризмнің нысаны.

Қытай жаңа жылы – дәстүр мен отбасылық бірліктің мерекесі

Қытай жаңа жылы – елдегі ең маңызды әрі кең көлемде тойланатын мейрам. Ол ай күнтізбесі бойынша белгіленеді және әр жылы қаңтар мен ақпан айларының аралығына түседі. Мереке екі аптаға созылады және қызыл түс, фейерверк, айдаһарлар шеруі, ұлттық тағамдар мен сыйлық беру дәстүрімен ерекшеленеді. Бұл уақыт – отбасымен қауышып, ата-баба рухына тағзым ету кезеңі. Сондай-ақ, әр жыл Қытай зодиагының белгілі бір жануарына сәйкес келеді, бұл сол жылдың мінезі мен сәттілігі туралы наныммен байланысты. Қытай жаңа жылы тек Қытайда ғана емес, бүкіл әлемдегі қытай диаспорасы арқылы кеңінен аталып өтеді.

Қытай философиясы – даналықтың мыңжылдық көзі

Қытай өркениеті Конфуций, Лао-цзы, Чжуан-цзы секілді ойшылдардың ілімдеріне негізделген терең философиялық дәстүрге ие. Конфуцийшілдік – отбасыға, білімге және қоғамдағы тәртіпке ерекше мән беретін моральдық ілім. Даосизм табиғатпен үндестікке жетуді, ішкі тыныштық пен тепе-теңдікті насихаттайды. Бұл философиялар қытай халқының дүниетанымына, тәрбие мен мемлекеттік басқару жүйесіне ғасырлар бойы ықпал етіп келеді. Қытайдың рухани мәдениеті осы ілімдер арқылы қалыптасып, әлі күнге дейін өз мәнін жоғалтпаған.

Қытай шай мәдениеті – салт пен тынығудың үйлесімі

Шай Қытайда жай ғана сусын емес – ол өнер, дәстүр және күнделікті өмірдің ажырамас бөлігі. Елдің әр өңірінде шай ішу рәсімі әртүрлі: бір жерде жасыл шай ұнатылса, басқа жерде улун немесе пуэр кең тараған. Шайды арнайы ыдыспен, белгілі бір температурада, нақты ережелермен дайындау – ғасырлар бойы қалыптасқан мәдени үрдіс. Қонақты шаймен қарсы алу – құрметтің белгісі, ал отбасылық шай ішу – бірліктің нышаны. Қытайдың шай дәстүрі Жапония, Корея және Оңтүстік-Шығыс Азия елдеріне де терең ықпал еткен.

Қытайлық қағаз – адамзаттың ақпарат сақтаудағы серпілісі

Қағазды алғаш ойлап тапқан ел – Қытай. Бұл өнертабыс б.з. ІІ ғасырында Цай Лунь есімді сарай қызметкерінің есімімен байланыстырылады. Ол ағаш қабығы, матаның қалдығы, бамбук және басқа табиғи талшықтардан жасалған жұқа материалды қолданып, жазуға ыңғайлы тегіс қағаз түрін ойлап тапты. Бұл жаңалық ақпаратты сақтау мен тарату тәсілін түбегейлі өзгертті. Қытайлық қағаз кейін Жібек жолы арқылы бүкіл Азияға, кейін Еуропаға таралды. Осы жаңалықтың арқасында білім, әдебиет және мәдениет дамуына үлкен серпін берілді.

Қытай асханасы – дәм мен философияның үйлесімі

Қытай асханасы – әлемдегі ең бай әрі алуан түрлі гастрономиялық дәстүрлердің бірі. Ол тек дәм мен ингредиенттер үйлесіміне ғана емес, сонымен қатар тағамның түсі, иісі мен құрылымына да мән береді. Аймақтарға қарай ас мәзірі айтарлықтай өзгереді: Сычуань – ащылығымен, Гуандун – жеңіл әрі балғын дәмімен, ал Солтүстік Қытай – бидай өнімдері мен сорпаларымен танымал. Тамақ ішудің алдында және кейін белгілі бір рәсімдер орындалады – бұл қытай мәдениетінің тамырынан бастау алады. Қытай асханасы тек қорек көзі емес, ол – дәстүр мен өмір салтының көрінісі.

Қытай туралы мәлімет – бұл тек тарихи деректер мен географиялық сипаттама ғана емес, мыңжылдықтар бойы қалыптасқан ерекше өркениетті тану мүмкіндігі. Қытайдың ежелгі дәстүрлер мен заманауи дамуды қатар ұстануы – оны әлемдік аренаның ерекше және ықпалды ойыншысына айналдырып отыр. Осындай деректер арқылы біз тек елді ғана емес, бүкіл адамзат мұрасының бір бөлігін тереңірек тани аламыз.