Азық-түлік әлемінде жаңғақтар мен бұршақ дақылдары ерекше орын алады. Олар тек дәмімен ғана емес, денсаулыққа тигізер пайдасымен де танымал. Түрлі елдерде күнделікті рационның бөлшегіне айналған бұл өнімдер туралы қызықты мәліметтер сізді таңғалдыруы мүмкін. Ендеше, олардың кейбірін тереңірек қарастырайық.

Жаңғақтардың ми жұмысына әсері

Ғалымдардың зерттеулеріне сәйкес, кейбір жаңғақтар ойлау қабілетін жақсартып, есте сақтау процесін күшейтуі мүмкін. Мәселен, грек жаңғағы туралы мәлімет – бұл жаңғақта омега-3 май қышқылдары, антиоксиданттар және Е дәрумені молынан кездеседі. Олардың барлығы жүйке жүйесін қолдауға және когнитивті функцияларды жақсартуға көмектеседі. Сонымен қатар, грек жаңғағы жүрек-қантамыр жүйесінің саулығын сақтауға да ықпал етеді. Жоғары калориялы болғанымен, аз мөлшерде күнделікті тұтыну денсаулыққа пайдалы. Құрғақ немесе сәл қуырып жеуге болады.

Жер жаңғағы – ақуызға бай тағам

Күнделікті рационда ақуыздың жеткілікті мөлшерде болуы өте маңызды. Осы тұрғыдан алғанда, жер жаңғағы туралы мәлімет пайдалы: бұл жаңғақ өсімдіктерден алынатын ақуыздың мықты көзі болып саналады. Оған қоса, құрамында Е дәрумені мен пайдалы майлар көп. Спортпен шұғылданатын адамдар жиі жер жаңғағына немесе жержаңғақ майына жүгінеді. Бұл жаңғақ тәбетті ұзақ уақыт басып тұруға көмектеседі. Дегенмен, аллергиясы бар жандар сақ болғаны жөн.

Кешью – сүйектер мен теріге арналған минералдар көзі

Кешью жаңғағы денсаулық үшін маңызды көптеген микроэлементтерге бай. Әсіресе, кешью туралы мәлімет құрамында магний, темір және мыстың болуымен ерекшеленеді. Бұл заттар сүйек тінінің қалыптасуы мен тері жасушаларының жаңаруына қажет. Кешьюді үнемі тұтыну ағзадағы энергия деңгейін көтеріп, күйзелісті азайтуы мүмкін. Жаңғақ жұмсақ әрі тәтті дәмге ие, сондықтан десерттер мен салаттарға қосу кең таралған. Дегенмен, оны шамадан тыс тұтынбау керек.

Нохут – көне тарихты бұршақ

Нохут немесе нут – Таяу Шығыс елдерінде мыңдаған жылдар бойы тұтынылып келе жатқан бұршақ дақылы. Ол ақуызға бай болғандықтан, вегетариандық тағамдарда еттің орнына пайдаланылады. Хумус, фалафель және түрлі сорпалар нохуттан жасалады. Бұл өнім ас қорыту жүйесіне оң әсер етіп, қан құрамын тұрақтандыруға көмектеседі. Қазақстанда нохут кең таралмағанымен, соңғы жылдары салауатты тамақтануға қызығушылық артқандықтан, ол да жиі кездесетін болды. Оның дәндері дөңгелек әрі түсі ақшыл болып келеді. Нохут – тек тағам ғана емес, мәдени мұраның бөлігі.

Бадам – нәзік дәм мен пайда үйлесімі

Бадам – адам ағзасына пайдалы май қышқылдары мен Е дәруменінің тамаша көзі. Ол теріні жақсартып, жүрек-қантамыр жүйесінің саулығын сақтауға көмектеседі. Бадам мидың жұмысын белсендіріп, энергияны арттырады. Қуырылған немесе шикі күйінде тұтынылады, сондай-ақ кондитер өнімдеріне де жиі қосылады. Оның дәмі жұмсақ әрі тәттілеу, сондықтан көптеген десерттерде бадам майы жиі пайдаланылады. Әлемнің түрлі елдерінде бұл жаңғақ дәстүрлі тағамдарда кеңінен қолданылады. Қазақстанда да бадамға сұраныс күннен күнге артып келеді.

Лещина – орман жаңғағының құпиясы

Лещина немесе фундук – орманды аймақтарда өсетін әрі қуаттылығымен танымал жаңғақ. Оның құрамында Е дәрумені, фолий қышқылы мен пайдалы майлар мол. Бұл жаңғақ жүрек саулығын сақтауға және ми қызметін жақсартуға септігін тигізеді. Кондитер өнімдерінің тұрақты бөлігі ретінде шоколадпен тамаша үйлеседі. Лещинаны кептіріп немесе қуырылып тұтынуға болады. Ол Еуропа елдерінде ұзақ өмір мен тұрақтылықтың символы саналады. Қазақ дастарқанында да бұл жаңғақ қонақтарға ұсынылатын ерекше дәм ретінде танымал бола бастады.

Фисташка – көне дәуірден жеткен жаңғақ

Фисташка – Таяу Шығыста ежелгі заманнан бері өсірілетін және өте жоғары бағаланатын жаңғақ түрі. Оның құрамында антиоксиданттар мен лютеин көп, бұл көз саулығына оң әсер етеді. Фисташка холестеринді төмендетіп, зат алмасуды жақсартады. Түсі жасыл, дәмі ерекше болғандықтан десерттер мен салаттарға жиі қосылады. Бұл жаңғақтың кішкентай мөлшері мен жұқа қабығы оны тіскебасар ретінде өте ыңғайлы етеді. Көптеген елдерде фисташка дәулеттіліктің белгісі ретінде қонақтарға ұсынылады. Қазақстанда да фисташка барған сайын танымал бола түсуде.

Қара ноқат – иммунитетке таптырмас көмек

Қара ноқат (қара нут) – нохуттың ерекше түрі, ол үнді және пакистан тағамдарында жиі пайдаланылады. Оның құрамында темір, мырыш және антиоксиданттар көп, бұл иммунитетті күшейтеді. Қара түсті болса да, пісіргенде дәмі жұмсарып, түрлі дәмдеуіштермен жақсы үйлеседі. Ол ұзақ уақыт бойы тоқтық сезімін сақтайды, бұл оны диетаға сай етеді. Жиі түрде бұқтырылған тағамдар мен дхал (үнді бұршақ ботқасы) түрінде тұтынылады. Қазақстанда сирек кездескенімен, этно-дүкендерде қолжетімді. Оны дұрыс пісіру үшін алдын ала суға жібіту қажет.

Соя – әмбебап бұршақ

Соя – әлемдегі ең көп өсірілетін бұршақтардың бірі, әсіресе вегетариандық диетаның маңызды құрамдас бөлігі. Оның құрамында жоғары сапалы ақуыз, барлық қажетті аминқышқылдары және өсімдік негізіндегі эстрогендер бар. Соядан сүт, тофу, етке ұқсас өнімдер мен соя тұздығы дайындалады. Ол жүрек саулығына пайдалы және холестерин деңгейін төмендетеді. Азия елдерінде соя ежелгі заманнан бері күнделікті тағам ретінде танылған. Қазақстанда да өсімдік негізіндегі өнімдерге қызығушылықтың артуымен соя өнімдері кеңінен қолданыла бастады. Соя – келешектің экологиялық тағамы ретінде қарастырылады.

Әр түрлі жаңғақтар мен бұршақ дақылдары – тек тағам ғана емес, сонымен қатар мәдениет пен тарихтың ажырамас бөлігі. Олардың әрқайсысы өз елінің дәстүрімен, климатымен және шаруашылығымен тығыз байланысты. Осындай өсімдіктердің байлығы адамзаттың тамақтану тәжірибесінің сан қырлы екенін көрсетеді. Бұл өнімдердің алуан түрлілігі арқылы біз табиғатпен үйлесімде өмір сүрудің мәнін тереңірек ұғына аламыз.